چرا در برخی روابط، سرزنش جایگزین محبت میشود؟
در روابط انسانی، خصوصاً روابط نزدیک و صمیمی، انتظار میرود که محبت، همدلی و حمایت حاکم باشد. اما متاسفانه، گاهی اوقات شاهد آن هستیم که به جای این احساسات مثبت، سرزنش، انتقاد و رفتارهای منفی در رابطه ریشه میدوانند. این موضوع میتواند دلایل متعددی داشته باشد که در ادامه به بررسی برخی از مهمترین آنها میپردازیم: 
درک اینکه چرا این اتفاق میافتد، گامی مهم در جهت بهبود روابط و جلوگیری از تخریب آنها است. با شناخت ریشههای سرزنش، میتوانیم آگاهانهتر عمل کنیم و به جای واکنشهای منفی، به دنبال راهکارهای سازنده و مثبت باشیم.
- ✅
ناامیدی از برآورده نشدن انتظارات:
وقتی انتظارات ما از طرف مقابل برآورده نمیشود، ممکن است به جای تلاش برای درک و گفتگو، شروع به سرزنش او کنیم. - ✅
ترس از آسیبپذیری:
نشان دادن آسیبپذیری و بیان نیازها میتواند ترسناک باشد. سرزنش کردن، نوعی مکانیسم دفاعی برای جلوگیری از احساس ضعف و ناتوانی است. - ✅
مشکلات در برقراری ارتباط موثر:
وقتی نمیتوانیم احساسات و نیازهای خود را به درستی بیان کنیم، سرزنش کردن میتواند راهی برای ابراز خشم و نارضایتی باشد. - ✅
الگوهای رفتاری آموخته شده:
ممکن است در خانواده یا روابط قبلی، شاهد رفتارهای سرزنشگرایانه بودهایم و ناخودآگاه آنها را تکرار کنیم. - ✅
احساس عدم کنترل:
وقتی احساس میکنیم کنترلی بر شرایط نداریم، ممکن است با سرزنش کردن دیگران سعی کنیم قدرت و کنترل را به دست آوریم. - ✅
ضعف در عزت نفس:
افرادی که عزت نفس پایینی دارند، ممکن است با سرزنش دیگران، احساس بهتری نسبت به خود پیدا کنند. - ✅
استرس و فشار روانی:
استرس و فشارهای روانی میتوانند آستانه تحمل ما را پایین بیاورند و باعث شوند راحتتر عصبانی شویم و دیگران را سرزنش کنیم. - ✅
کمبود همدلی:
همدلی به ما کمک میکند تا خودمان را جای دیگران بگذاریم و احساسات آنها را درک کنیم. بدون همدلی، سرزنش کردن آسانتر میشود.
- ✅
باورهای ناکارآمد درباره روابط:
باورهای اشتباه در مورد روابط، مانند اینکه همیشه باید برنده باشیم یا نباید اشتباه کنیم، میتوانند منجر به رفتارهای سرزنشگرایانه شوند. - ✅
مشکلات حل نشده در گذشته:
مسائل حل نشده در گذشته میتوانند به شکل سرزنش در روابط فعلی بروز پیدا کنند. - ✅
فقدان مهارتهای حل مسئله:
وقتی نمیدانیم چگونه مشکلات را به طور سازنده حل کنیم، ممکن است به جای آن، دیگران را سرزنش کنیم. - ✅
حسادت و رقابت:
حسادت و رقابت میتوانند باعث شوند که دیگران را سرزنش کنیم تا خودمان را بهتر نشان دهیم. - ✅
مشکلات سلامت روان:
برخی از مشکلات سلامت روان، مانند افسردگی و اضطراب، میتوانند باعث افزایش رفتارهای سرزنشگرایانه شوند. - ✅
عدم مسئولیتپذیری:
وقتی مسئولیت اشتباهات خود را نمیپذیریم، ممکن است دیگران را سرزنش کنیم تا از پاسخگویی فرار کنیم. - ✅
بیتوجهی به نیازهای خود:
وقتی به نیازهای خود بیتوجهی میکنیم، ممکن است احساس نارضایتی و خشم کنیم و دیگران را سرزنش کنیم. - ✅
نیاز به توجه:
گاهی سرزنش کردن روشی برای جلب توجه و تایید دیگران است. - ✅
خستگی و فرسودگی:
خستگی و فرسودگی میتوانند باعث شوند که آستانه تحمل ما پایین بیاید و راحتتر دیگران را سرزنش کنیم.
این دلایل اغلب به صورت ترکیبی عمل میکنند و شدت و نوع سرزنش را در روابط مختلف تعیین میکنند. باید بدانیم شناسایی این عوامل، اولین قدم برای تغییر الگوهای رفتاری مخرب است. با آگاهی از این موارد، میتوانیم تلاش کنیم تا رفتارهای خود را اصلاح کنیم، ارتباط موثرتری با دیگران برقرار کنیم و روابط سالمتر و رضایتبخشتری را تجربه کنیم.
چرا در برخی روابط، به جای محبت، سرزنش می کنیم؟
ناامنی و ترس از دست دادن
وقتی فردی احساس ناامنی می کند و از احتمال از دست دادن رابطه می ترسد، ممکن است به جای ابراز محبت، شروع به سرزنش کند.این رفتار، تلاشی ناخودآگاه برای کنترل و حفظ رابطه است.ترس از طرد شدن و رها شدن میتواند ریشه در تجربیات گذشته داشته باشد و باعث شود فرد با رفتارهای منفی از خود محافظت کند.این ناامنی میتواند ناشی از کمبود اعتماد به نفس و یا عدم اطمینان به طرف مقابل باشد.فرد ممکن است احساس کند که با سرزنش کردن، میتواند طرف مقابل را مجبور به تغییر کند و به این ترتیب از وقوع اتفاقات ناخوشایند جلوگیری کند.
این رفتار میتواند به تخریب رابطه منجر شود، زیرا محبت و اعتماد را از بین می برد.
شناخت ریشه های این ناامنی و تلاش برای رفع آن، میتواند به بهبود رابطه کمک کند.درمانگر میتواند در این زمینه راهنمایی های موثری ارائه دهد.
الگوهای رفتاری آموخته شده
برخی افراد، الگوهای رفتاری سرزنشگرانه را در خانواده یا روابط قبلی خود آموخته اند و ناخودآگاه آن را در روابط جدید خود تکرار می کنند. اگر فرد در محیطی بزرگ شده باشد که سرزنش، روش رایجی برای برقراری ارتباط بوده، احتمال اینکه او نیز همین روش را در پیش بگیرد، زیاد است. این الگوها میتوانند به صورت ناخودآگاه در ذهن فرد تثبیت شوند و به سختی قابل تغییر باشند. شناخت این الگوها و تلاش برای جایگزین کردن آنها با الگوهای سالم تر، اولین قدم برای تغییر این رفتار است. مشاوره میتواند در شناسایی و تغییر این الگوهای رفتاری بسیار موثر باشد. توجه به نحوه برقراری ارتباط با دیگران و تلاش برای ابراز احساسات به شیوه ای سالم تر، میتواند به بهبود روابط کمک کند. مثلا به جای سرزنش کردن، می توان احساسات خود را به صورت مستقیم و بدون توهین بیان کرد.
عدم توانایی در ابراز احساسات
گاهی اوقات، افراد به دلیل عدم توانایی در ابراز احساسات واقعی خود، به سرزنش روی می آورند.آنها ممکن است احساس خشم، ناراحتی یا ترس کنند، اما نمی دانند چگونه آن را به درستی بیان کنند.سرزنش، میتواند راهی برای پنهان کردن آسیب پذیری و ضعف باشد.فرد ممکن است بترسد از اینکه احساسات واقعی خود را ابراز کند، زیرا می ترسد که مورد قضاوت یا طرد قرار گیرد.یادگیری نحوه ابراز احساسات به صورت سالم و سازنده، میتواند به کاهش نیاز به سرزنش کمک کند.تمرین مهارت های ارتباطی، مانند گوش دادن فعال و بیان احساسات به صورت شفاف، میتواند در این زمینه مفید باشد.
به جای سرزنش کردن، سعی کنید احساس خود را با بهرهگیری از جملات “من” بیان کنید.
مثلا به جای گفتن “تو همیشه دیر می کنی”، بگویید “من ناراحت می شوم وقتی دیر می رسی، زیرا احساس می کنم وقت من برایت مهم نیست.” درک احساسات خود و تلاش برای بیان آنها به صورت صحیح، میتواند به ایجاد روابط سالم تر و صمیمی تر کمک کند.
یکی از جالب ترین تحلیل هایی که در مورد جایگزینی محبت با سرزنش در روابط خوانده ام همین مطلب بود. روانشناسی روابط عاطفی همیشه پیچیدگی های خاص خود را دارد که در این نوشته به خوبی به چالش کشیده شده است. مسئله ناامیدی از برآورده نشدن انتظارات واقعا یکی از مهم ترین عوامل شکل گیری این الگوهای مخرب است.
در کار بالینی خود با زوج هایی مواجه شده ام که سرزنش های مکرر پایه رابطه آنها شده بود. نکته عجیب این بود که بیشترشان حتی متوجه نبودند این رفتار چقدر شکننده است. فشار روانی ناشی از استرس های روزمره می تواند مثل کاتالیزور برای تبدیل ناامیدی به سرزنش عمل کند.
دیدن افرادی که به جای بیان نیازهایشان به انتقادهای تند متوسل می شوند همیشه دردناک است. در یکی از پرونده ها، مردی دائما همسرش را به خاطر مسائل مالی سرزنش می کرد در حالی که ریشه مشکل در ترس عمیق او از ورشکستگی بود. این مکانیسم دفاعی گاهی آنقدر قوی است که فرد نمی تواند نیاز واقعی خود را تشخیص دهد.
تکنیک های برقراری ارتباط بدون خشونت می تواند راهکاری عملی برای شکستن چرخه سرزنش باشد. وقتی افراد یاد می گیرند احساساتشان را بدون حمله به طرف مقابل بیان کنند، فضای رابطه کاملا تغییر می کند. البته رسیدن به این نقطه نیازمند تمرین و صبر است.
بسیاری از مراجعانم که مشکل سرزنش در روابطشان داشتند، الگوهای مشابهی از خانواده اصلی شان تکرار می کردند. دختری که دائما شریک زندگی اش را تحقیر می کرد، دقیقا همان رفتار مادرش را تقلید می نمود بدون اینکه آگاه باشد. کشف این الگوها اولین قدم برای تغییر است.
مقاله شما مرا به فکر فرو برد که چگونه فرهنگ های مختلف با این پدیده برخورد می کنند. در بعضی جوامع سرزنش تبدیل به زبان عشق شده که این نگران کننده است. خواندن چنین مطالبی کمک می کند دید بازتری نسبت به پیچیدگی های روابط انسانی پیدا کنیم.
پس از مطالعه این مطلب تمام مقالات دیگر سایت شما را هم بررسی کردم و باید بگویم سطح تحلیل ها واقعا حرفه ای است. مطالبی که به جای کلی گویی به ریشه مشکلات می پردازند همیشه ارزش چندبار خواندن را دارند. انتخاب موضوعات و نحوه پرداختن به آنها نشان دهنده دانش عمیق نویسنده است.